ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΖΑΧΑΡΙΑ ΖΗΝΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΠΡΑΚΤΗ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ. ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΄΄ΤΟΡΝΟΣ΄΄.

Αγαπητοί συμπατριώτες.

Χαίρομαι πολύ και σας συγχαίρω για το ζήλο σας, την αγάπη και τη φροντίδα σας για το χωριό σας, τον αγαπημένο μας Τόρνο.

Πρόσφατα, (7/3/2021) με αφορμή το δημοσίευμα της τοπικής εφημερίδας ΕΥΡΥΤΑΝΙΚΟΣ ΠΑΛΜΟΣ, στο φύλλο στις 5/3/2021 και στη σταθερή στήλη του “Ο Ευρυτάνας της Εβδομάδας” όπου προβάλλεται ο όμορφος Τόρνος και οι προοδευτικοί άνθρωποί του, έκανα σχετική ανάρτηση στη σελίδα ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΩΝ στο facebook, με τίτλο ΤΟΡΝΟΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ  και βασικό θέμα την ετυμολογία της λέξης "Τόρνος". 

Μετά την έκφραση της χαράς μου για το δημοσίευμα και τα αναφερόμενα σε αυτό, αναφέρω:

«Χωρίς να είμαι ο “ειδικός” θέλω να κάνω μια παρέμβαση που αφορά μόνο τα αναγραφόμενα σχετικά με την προέλευση και τη σημασία του ονόματος “Τόρνος”. Στην ανωτέρω ιστοσελίδα και στο φυλλάδιο διαβάζουμε: «Για την ετυμολογία της ονομασίας υπάρχει η άποψη ότι προέρχεται από το επίθετο τορνευτός, που σημαίνει ομορφοφτιαγμένος. Λεγόταν ότι οι κάτοικοι της περιοχής, εμφανίζονταν ντυμένοι με την πατροπαράδοτη φουστανέλα, κι όταν τους έβλεπαν έλεγαν "έρχονται τορνευτοί - τορνευτοί". Σύμφωνα με άλλη άποψη, το όνομα προήλθε από το εργαλείο τόρνος, που πιθανόν υπήρχε και χρησιμοποιούσε κάποιος τεχνίτης στην περιοχή αυτή».

Άποψή μου είναι πως οι ερμηνείες αυτές είναι προσωπικές εικασίες και προϋποθέτουν εξαρχής ότι η λέξη “Τόρνος” είναι η γνωστή ελληνική. Δε λαβαίνουν υπόψη την διαμορφωμένη κατάσταση και στις περιοχές μας τους μεσαιωνικούς και νεότερους χρόνους με την εγκατάσταση και κατοίκηση Σλαβικών φύλων, όπως μαρτυρούν - συν τοις άλλοις – και τα πολλά άλλα τοπωνύμια των χωριών μας που δεν έχουν καμιά σχέση με ελληνικές σημασίες, (Αντράνοβα, Κοντίβα, Γκερτοβός κ.α) και δε μπορούν να συσχετιστούν με αντίστοιχες ή παρεμφερείς ελληνικές όπως μπορεί να συσχετιστεί η λέξη τόρνος. Συνεπώς δεν υπάρχει η υποψία στις ανωτέρω ερμηνείες – ετυμολογίες μήπως τούτη η λέξη, το τοπωνύμιο “Τόρνος” έχει διαφορετικό σχηματισμό και συνεπώς διαφορετική προέλευση και σημασία.

Στην Εφημερίδα του Συλλόγου Καστανιωτών, “Ο ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ”, Φ. 54/1991, διαβάζουμε πως ο συμπατριώτης μας Φιλόλογος καθηγητής κ. Ιωάννης Δ. Υφαντόπουλος, σε (απομαγνητοφωνημένη) ομιλία του στο Πολιτιστικό Κέντρο Καστανιάς στις 17/8/1991 αναφέρει πως κατά το Γερμανό καθηγητή Βάσμερ η ονομασία Τόρνος προέρχεται από τη σλαβική ρίζα “τερν” και σημαίνει δάσος, άρα Τόρνος σημαίνει το χωριό του δάσους, κάτι που αβίαστα και πολύ εύστοχα ομολογείται από τους ίδιους τους Τορνιώτες στο φυλλάδιο και στην ιστοσελίδα τους.

Ευκαιρία είναι αν υπάρχουν διαφορετικές αλλά τεκμηριωμένες ερμηνείες να αναφερθούν και αυτές και να συνεισφέρουν στην έρευνά μας.

Ζαχαρίας Ζηνέλης

Θεολόγος»

Στη συνέχεια της ανάρτησης επισυνάπτω μία δική μου φωτογραφία του Τόρνου, το σχετικό απόσπασμα του ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ καθώς και τη σχετική σελίδα του πληροφοριακού Δελτίου σας.

Η ανάρτησή μου προκάλεσε την παρέμβαση του φίλου Τορνιώτη κ. Νίκου Μάρκου, ο οποίος έχει την άποψη πως μια τέτοια ετυμολογία πρέπει να αφορά την ερμηνεία του ονόματος Τέρνος, παλιά ονομασία του χωριού Μεσοκώμη Ευρυτανίας.

Στην προς αυτόν απάντησή μου συμπεριέλαβα και τα εξής:

« Συμβαίνει στις Γλώσσες συχνά το θέμα να στηρίζεται περισσότερο στα σύμφωνα και όχι τόσο στα φωνήεντα, τα οποία υφίστανται στο σχηματισμό των λέξεων περισσότερες αλλαγές. Έτσι έχουμε: λέγω – λόγος, στρέφω – στροφή και πολλά άλλα. Για το λόγο αυτό δεν προβληματίζομαι ιδιαίτερα στη σημασιολογική διαφορά των Τόρνος και Τέρνος, εγώ θεωρώ πως είναι ομόρριζα.

Επανέρχομαι όμως σε μια παρόμοια παλαιότερη διαδικτυακή παρέμβασή μου πάλι σχετική με την ονομασία Τόρνος. Είχα επισημάνει πως στο βιβλίο ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΩΣ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ (Από της εφαρμογής του Νόμου ΔΝΖ΄ του έτους 1912 και εφεξής) ΤΟΜΟΣ 12 ΝΟΜΟΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ, Επιμελεία Υπουργείου Εσωτερικών, ΑΘΗΝΑΙ 1961, στην αναφορά των χωριών Προυσός (σελ. 136) και Τόρνος (σελ. 164) υπάρχει η αναγραφή “Τύρνος” και η επισήμανση: ΑΠΟΣΠΑΣΕΙΣ “Ο Συνοικ. Τύρνος αναγνωρισθείς εις ιδίαν Κοινότητα (νυν Τόρνου), Δ.5-1-1931, ΦΕΚ Α 2) 1931”.

Ύστερα από την τωρινή αναφορά για τη ρίζα “τερν”, συσχετίζω και τούτη την ονομασία Τύρνος, με την γλωσσική της προέλευση έστω και αν αυτή η ονομασία “Τύρνος” υπήρξε μόνον στη Διοίκηση και όχι στην κοινωνία. Σημειωτέον ότι στο τότε σχόλιό μου η άποψη φίλων Τορνιωτών ήταν πως πρόκειται περί ορθογραφικού λάθους αφού ποτέ οι Τορνιώτες δεν είπαν το χωριό τους Τύρνο. Το ορθογραφικό λάθος, όμως, ως τυχαίο, δεν θα έπρεπε να είναι επαναλαμβανόμενο, από τα Διατάγματα μέχρι τις πολλές αναγραφές στο βιβλίο.

Σίγουρα υπάρχουν φίλοι μας ειδήμονες που θα μπορούν να συνεισφέρουν στον προβληματισμό μας».

Και τότε ήρθε η απάντηση του Κων/νου Κατσούλα, του εκ Προυσού συμπατριώτη μας, ερευνητή και συγγραφέα του βιβλίου "ΠΡΟΥΣΟΣ Η ιστορία μιας άγριας ρεματιάς και των κατοίκων της" 2014,  που επιβεβαιώνει πλήρως την άποψή μου και τις αμφιβολίες μου για την ετυμολόγηση της λέξης Τόρνος που έχετε καταγράψει κατ' εικασίαν από το τορνευτός ή το εργαλείο τόρνος.

Στο βιβλίο του αυτό ο κ. Κατσούλας έχοντας μελετήσει πολλές πηγές, στέκεται ξεχωριστά στην ΚΥΡΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ στην περιοχή μας, την εγκατάσταση των  κάθε λογής Σλάβων στον τόπο μας και τα κατάλοιπα της επίδρασής τους, που σαφώς παρατηρούνται σε τοπωνύμια και σε επώνυμα. Συνεπώς η άποψή του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και την κατέγραψε ως εξής:

« Η λέξη ετυμολογείται από τη σλαβική λέξη трн (αγκάθι) διαβάζεται τρν , προφέρεται τιρν, που ανάγεται στην πρωτοσλαβική *tьrnъ με την ίδια σημασία.

Τα δάση που γνώριζαν οι Σλάβοι στην ανατολική Ευρώπη βόρεια του Δούναβη ήταν πλατύφυλλα

Όταν κατέβηκαν στη βαλκανική συνάντησαν δάση με έλατα, πουρνάρια και κέδρα, όλα με αγκαθωτά φύλλα και τα ονόμασαν трно ή трнова (αγκαθωτά). Στην πορεία ταυτίστηκε η έννοια Αγκάθι-Δάσος για τους νοτιοσλάβους.

Οπότε ναι, Τόρνος σημαίνει δάσος ή για να είμαστε ακριβέστεροι Δάσος δέντρων με αγκαθωτά φύλλα , ελατοδάσος δηλαδή.

Το όνομα υπάρχει παντού στη βαλκανική , αλλά και στην Τσεχία και Σλοβακία.

Στην Ελλάδα, Τύρναβος, Τύρνα παλια ονομασία Ελάτης Τρικάλων (εδώ ακριβής μετάφραση), Τέρνοβο».

 Και επιλέγοντας να πω πλέον πως και το αναγραφόμενο επισήμως Τύρνος προ του 1931 είναι σημασιολογικά ένα και το αυτό με το Τόρνος.

 Ύστερα από τούτα τα στοιχεία που προσκομίζονται στον προβληματισμό μας πιστεύω πως θα αποσύρετε από το φυλλάδιό σας και οπωσδήποτε από την ιστοσελίδα σας την κατ' εικασίαν ετυμολόγηση του ονόματος του χωριού σας. Θεωρώ πως δεν έχετε λόγους πλέον να αμφιβάλλετε, ούτε να επιμένετε σε άποψη που δεν έχει κανένα επιστημονικό έρεισμα. Αντίθετα, όπως πολύ καλά γνωρίζετε, ειδικά με τον ηλεκτρονικό τύπο πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα κάθε πληροφορία και ειδικά  η λανθασμένη,  κάτι που ασφαλώς δεν επιθυμείτε.

Με δεδομένη την αγάπη μου για τον Τόρνο και την εκτίμησή μου προς όλους σας,

σας εύχομαι πάντα να είσαστε δημιουργικοί και να προσφέρετε με αγάπη στον τόπο μας.

Ζαχαρίας Ζηνέλης.

Φωτεινή